Onheil afwerende figuren bij Gentse gebouwen 1. Waarom onheil afwerend?

---

Abstract

Naast de op laatmiddeleeuwse monumenten algemeen voorkomende sculpturen van monsters en dreigende dieren, zijn er bij sommige Gentse gebouwen talrijke uitgesproken lelijke mensenkoppen te zien. De technische term apotropaeïsch voor dergelijke creaturen is een uit het Grieks afgeleid woord voor afwerend. Het verklaart waarom men zoveel moeite en kosten deed om ze aan te brengen: de sculpturen zouden de bewoners beschermen. In deze kleine GT reeks zullen we zien dat de figuren sterk variëren, maar dat ze eén kenmerk gemeen hebben: ze zien er somber en dreigend uit. Ze zouden door dat uitzicht onheilbrengende machten minstens buitenshuis houden. Daarom gebruiken we hier ook de termen dreigend en onheil afdreigend. De afschrikkende voorstellingen stammen uit het geloof in de ‘witte’ (goede, beschermende) magie. Het zijn geen kwaad willige duivels, lollige saters, faunen of onschuldige drolerieën, termen waarmee ze doorgaans aangeduid worden. Ze hadden voor de mensen van toen een heel belangrijke functie, goedaardig magisch van aard. Dit geloof in de kracht van magie bleef doorleven ook nadat het christendom in de middeleeuwen schijnbaar allesoverheersend werd. Tot op heden zien we uitingen daarvan, bv. bij sporters die bij spannende mo menten een talisman kussen. Dit eerste deeltje van een kleine GTreeks peilt naar de achtergronden van dit geloof en probeert de gedachtewereld te beschrijven waarin de sculpturen tot stand kwamen.

How to Cite:

Devriese, L., (2022) “Onheil afwerende figuren bij Gentse gebouwen 1. Waarom onheil afwerend?”, Ghendtsche Tydinghen 51(2), 142–153. doi: https://doi.org/10.21825/gt.90309