Onderzoeksartikel

Communicatieve en koloniserende media: filosofische aspecten van de moderne massamedia

---

Abstract

Bij de wetenschappelijke analyse en beoordeling van de positie van de huidige massamedia moeten steeds de leefwereld-, systeem- en koloniserende functie van de media in de overwegingen betrokken worden. Dan pas wordt het duidelijk, waarom dezelfde massamedia in meer of mindere mate democratisering kunnen bevorderen (eerste functie) maar tegelijk bijdragen tot consumentisme en cliëntisme (derde functie) en bovendien ook commerciële belangen dienen (tweede functie). Ook met betrekking tot andere maatschappelijke instituties is het zo langzamerhand bekend dat democratisering ofwel een zekere afbraak van gezagsverhoudingen hand in hand kan gaan met bureaucratisering of commercialisering. Een kritisch en constructief perspectief op de huidige media zou inhouden, dat meer dan ooit de communicatieve of leefwereldfunctie van de media bevorderd wordt. De media zouden in contact gebracht moeten worden met nieuwe vormen van politieke en culturele openbaarheid, waarmee bijvoorbeeld in de vrouwenbeweging of de vredesbeweging geëxperimenteerd wordt. In de voorafgaande eeuwen hebben het ontstaan van nieuwe communicatiemiddelen in belangrijke mate bijgedragen tot het ontstaan en de verspreiding van sociale bewegingen. Zo ontstonden de sociale bewegingen in de zeventiende eeuw mede door de boekdrukkunst (E. Eisenstein) en werd de opkomst van de arbeidersbeweging begeleid door massale oplages van kranten in de negentiende eeuw (Habermas 1962). Het enige echte leereffect van de TV daarentegen is vaak alleen maar de gewoonte TV te kijken, en vanwege het feit dat deze gewoonte veel tijd neemt, worden andere activiteiten niet of minder beoefend, zoals het samenspreken, samenhandelen, samenspelen. De nieuwe technische en sociale mogelijkheden zouden zo op elkaar afgestemd moeten worden, dat zowel democratisering als communicatieve rationalisering bevorderd worden. Het zijn immers niet de massacommunicatietechnieken en ook niet de mogelijkheden voor amusement die ze bieden, die koloniserende effecten hebben, maar alleen bepaalde vormen van amusement en serieuze programma's. Zoals uit de introductie van nieuwe technische apparatuur als de homecomputer (‘computer-kids’) blijkt, kunnen nieuwe technieken dienen tot kristallisatiepunt van nieuwe vormen van interactie en communicatie, die de leefwereldstructuren versterken. Vanuit de leefwereldstructuren gezien hebben de nieuwe communicatietechnieken alleen dan succes, wanneer ook zij kunnen leiden tot nieuwe vormen van interactie en communicatie.

How to Cite:

Korthals, M., (1990) “Communicatieve en koloniserende media: filosofische aspecten van de moderne massamedia”, Communicatie: tijdschrift voor massamedia en cultuur 19(3), 1–11. doi: https://doi.org/10.21825/communicatie.91200